درمان سرطان خون (لوسمی) با ژن درمانی

گروهی از انواع سرطان که باعث تشکیل گلبول های سفید غیرطبیعی می شود، لوسمی یا سرطان خون نام دارد. آغاز این سرطان از گلبول های سفید است. گلبول های سفید بخشی از مکانیزم دفاعی بدن هستند. در شرایط طبیعی این سلول ها با عوامل بیماری زا و ویروس ها در بدن مقابله می کنند. زمانی که لوسمی به وجود می آید این روند نرمال و برنامه ریزی شده سلول ها بهم می ریزد.

لوسمی چیست؟

لوسمی باعث تولید غیرطبیعی گلبول های سفید می شود. اما این سلول ها به صورت کامل تولید نمی شوند، با گلبول های سفید تفاوت زیادی دارند و به آن ها پلاست یا سلول های لوکمی یا سرطان خون گفته می شود.

با تولید این سلول های نارس بدن در مقابله با بیماری ها به صورت ضعیفی عمل می کند و توانایی دفاعی آن پایین می آید، غیر از این موارد این سلول ها باعث بروز مشکلات در عملکرد گلبول های قرمز و پلاکت های تشکیل خون می شوند. در صورتی که پلاست ها در غدد لنفاوی، طحال و … انباشت شوند در عملکرد این اجزا نیز اختلال ایجاد می کنند.

شایع ترین علائم سرطان خون

با توجه به نوع سرطان خون علائمی که بروز می کنند متفاوت خواهند بود. لازم به ذکر است که در ابتدا ممکن است که شاهد علائم مشخصی نباشید و با گذشت زمان و رشد بیماری مشخص شود. در ادامه به برخی از مواردی که نشانه های متداول سرطان خون یا لوسمی هستند اشاره می کنیم:

• احساس خستگی همیشگی
• احساس ضعف
• لاغر شدن و کاهش وزن بدون هیچ دلیل مشخصی
• بروز مشکلات خونریزی
• کبود شدگی سریع
• تب و لرز
• بروز عفونت های مکرر
• بزرگ شدگی غددلنفاوی، طحال و کبد

علت سرطان خون

متاسفانه دلیل بروز این عارضه نامشخص است و می توان گفت که هنوز دلیل اصلی و واقعی برای آن شناسایی نشده است. همه انواع سرطان خون از جهش های ژنتیکی آغاز می شوند. و در واقع دلیل بروز این جهش ها نیز برای ما ناشناخته است. دانشمندان معتقدند که برخی از عوامل محیطی و ژنتیکی بر بروز این بیماری تاثیر گذار هستند.

برخی از فاکتورهای خطر این بیماری عبارتند از:

• سابقه خانوادگی در ابتلا به سرطان خون
• مصرف سیگار
• سن
• سابقه شیمی درمانی
• اختلالات ژنتیکی
• قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی

انواع سرطان خون

به صورت کلی لوسمی بر اساس نوع گلبول سفید تولید شده به دو دسته تقسیم می شود. و باید گفت که هر دسته خود دو نوع حاد و مزمن دارد.

لنفوئیدی (لنفوپلاستی)

بافت های لنفاوی از مهم ترین اجزای سیستم ایمنی بدن هستند و در نواحی مختلفی نظیر غدد لنفاوی، طحال یا لوزه ها پیدا می شوند. این نوع از لوسمی با تاثیر گذاشتن بر روی سلول های لنفاوی باعث اختلال در عملکرد آن ها می شود.

میلوئیدی (مغز استخوانی)

این نوع از سرطان بر روی سلول های مغز استخوانی تاثیر می گذارد. این سلول ها، همان سلول هایی هستند که در انتها تبدیل به گلبول های سفید، قرمز و سلول های پلاکت ساز می شوند.

درمان سرطان خون با ژن درمانی

برای درمان این بیماری از راه های مختلفی استفاده می شود؛ شیمی درمانی، پرتو درمانی و … بخشی ازاین روش ها هستند. اما در ادامه ما می خواهیم به نوع بررسی پژوهش انجام شده در رابطه با درمان ژنتیکی لوسمی بپردازیم. با ما همراه باشید.

دو نفر از اولین افرادی که سلول های T-CAR را به عنوان درمان سرطان خون دریافت کردند، هنوز هم نسلی از سلول ها در بدنشان دارند که بیش از یک دهه بعد به خوبی کار می کنند.
یک ژن درمانی با فناوری پیشرفته برای درمان سرطان، که از سلول های T-CAR استفاده می کند، دو فرد مبتلا به نوع دیگری از سرطان خون کشنده را برای حدود 11 سال در بهبودی قرار داده است، که طولانی ترین پیگیری برای این درمان تاکنون است.

آيا درمان T-CAR برای همه موفقیت آمیز است؟

جان مارشال در موسسه سرطان بارتز در لندن، که در این مطالعه شرکت نداشت، می گوید اگر چه ممکن است موفقیت یکسانی برای همه افرادی که به سلول های T-CAR پاسخ می دهند اتفاق نیفتد، نتایج طولانی مدت نقطه عطفی برای این زمینه است. “این نشان می دهد که وقتی شما آن را درست انجام دهید، بسیار خوب کار می کند.”

کارل جون از دانشگاه پنسیلوانیا، که کار روی این تکنیک را رهبری کرده است، می گوید:« اکنون می توانیم نتیجه بگیریم که سلول های T-CAR می توانند بیماران مبتلا به لوسمی را درمان کنند»

مارتین پول در دانشگاه کالج لندن که مستقل از این کار است، می گوید اگر چه تیم نمی تواند با اطمینان بگوید که سرطان خون عود نمی کند، این یک فرض معقول پس از این مدت زمان است.

درمان با سلول T-CAR چگونه انجام می گیرد؟

سلول های T-CAR در حال حاضر برای افرادی که به درمان های دیگر پاسخ نداده اند و مبتلا به انواع مختلف سرطان خون، مانند لوسمی و لنفوم هستند، استفاده می شود. برای انجام این درمان، پزشکان نمونه ای از خون فرد را می گیرند و سلول های T را استخراج می کنند؛ سلول های ایمنی که به طور معمول به سلول های تومور حمله می کنند، اما در افراد مبتلا به سرطان موفق به انجام این کار نشده اند.

در آزمایشگاه، سلول ها دارای ژن گیرنده ساختگی (artificial ) هستند که توسط یک ویروس به DNA آن ها اضافه شده است و تشویق می شوند تا حدودا 11 برابر شوند. چند هفته بعد، سلول های اصلاح شده مجددا به فرد تزریق می شوند. در اولین نوع درمان T-CAR که توسعه داده شد، سلول های اصلاح شده، مولکولی به نام CD19 را هدف قرار می دهند که روی سطح سلول های B ،بخش دیگری از سیستم ایمنی، یافت می شود. سلول های B
در لوسمی غیرقابل کنترل تکثیر می شوند.

تجزیه و تحلیل درمان T-CAR

برای دو نفری که در سال 2010 تحت درمان قرار گرفتند، آزمایش خون نشان داد که پس از درمان طولی نکشید تا سرطان خون آن ها برطرف شد. بسیاری از افراد از آن زمان تحت درمان قرار گرفته اند ( به طوری که تخمین زده می شود از هر 11 نفر، چهار نفر به سمت بهبودی می روند) اما نه معلوم بود سلول های T-CAR چه مدت باقی می مانند و نه اینکه مدت زمان بهبودی ممکن است چقدر طول بکشد.

آخرین کار، بر اساس توالی یابی DNA سلول های خونی دو فرد تحت درمان، نشان می دهد که سلول های T-CAR اصلی همچنان در خون آن ها گردش می کنند.
همه افراد در مغز استخوان خود سلول های بنیادی دارند که سلول های B می سازند، بنابراین این دو نفر احتمالا به ساخت سلول های B سالم ادامه می دهند، که سلول های T-CAR آن ها را تحریک می کند تا تکثیر شوند و به آن ها حمله کنند. هیچ سلول B در خون آن ها یافت نشد، چه سلول های سالم و چه نوع مرتبط با سرطان خون، که نشان می دهد آن ها فورا کشته می شوند.

نتیجه تجزیه و تحلیل

این تجزیه و تحلیل همچنین نشان داد که سلول های T-CAR از نوعی سلول ایمنی به نام سلول های CD8 به سلول های CD4 تغییر کرده اند که قبلا تصور نمی شد قادر به کشتن مستقیم سلول های سرطانی باشند. اما زمانیکه این سلول های CD4 در یک ظرف مورد آزمایش قرار گرفتند، با تبدیل شدن به حالت کشنده، به سلول هایی که مولکول های CD19 روی آن ها وجود داشت واکنش نشان دادند. “این یک سورپرایز بزرگ بود.” June می
گوید:« ما این سلول ها را یک درمان زنده می نامیم. ما آن ها را قرار می دهیم، اما در طول زمان در بیمار تکامل می یابند»

عوارض سلول های T-CAR

سلول های T-CAR حتی زمانی که کار می کنند علاج (panacea ) نیستند. آن ها می توانند در ابتدا عوارض جانبی شدیدی ایجاد کنند که ناشی از واکنش ایمنی یا آزادسازی سموم سلول های سرطانی کشته شده است.
در درازمدت، افراد در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به عفونت هستند زیرا بدون سلول های B که در پاسخ به پاتوژن های جدید آنتی بادی می سازند، باقی می مانند (اگرچه هنوز هم می توانند در برابر پاتوژن هایی که قبلا با آن ها مواجه شده اند، آنتی بادی بسازند. همچنین این خطر وجود دارد که تغییرات ژنتیکی مورد استفاده برای ایجاد درمان، سلول های T-CAR خود را سرطانی کند)

متن کامل مصاحبه دکتر مریم اسلامی با پایگاه اطلاع رسانی سلول های بنیادی ایران را در اینجا بخوانید

منبع: https://www-newscientistcom.cdn.ampproject.org/c/s/www.newscientist.com/article/2306753-pioneering-leukaemia-therapy-still-working-well-after-11-years/amp